Samenvattingen van enkele publikaties

Hier volgen korte samenvattingen van twee dissertaties en een recente publicatie.

Ons bestuurslid Guido den Dekker promoveerde op 4 juli aan de Universiteit van Amsterdam tot doctor in de rechtsgeleerdheid op een proefschrift dat bij uitstek met het werk van Pug­wash gelieerd kan worden.

Henk Mulder, een promo­ven­dus van Wouter Biesiot (zie vorige Nieuwsbrief) en Ton Schoot Uiterkamp, schreef al weer enkele jaren geleden een proefschrift over de ‘backcasting benade­ring’ die in deze Nieuwsbrief ook naar voren gebracht wordt door Leo Jansen.

Het geschrift van Grossman wordt hier naar voren gebracht in verband met het Ruimtebewapeningsdebat op de komende jaarverga­dering.

Guido den Dekker,
‘The law of Arms Control: International Super­vision and Enforcement’
(“Het wapenbeheersings­recht: Internationale Supervisie en Handhaving”);

Proefschrift 4-7-2001, Universiteit van Amsterdam.
Commerciële editie bij Martinus Nijhoff Publishers,
ISBN 90-411-1624-9 (105 Euro);
zie www.wkap.nl/book.htm.

Synopsis: Het proefschrift bespreekt de rol van het Volkenrecht in het proces van internationale wapen­beheersing, waarbij staten wederzijds hun nationale wapenmacht aan beperkingen onderwerpen. Het wa­pen­beheersingsrecht wordt als een eigensoortig rechts­ge­bied gedefinieerd en geanalyseerd binnen het inter­natio­nale kader van supervisie op de naleving van wapenbe­heersings­verdragen en, meer algemeen, van de proble­ma­tiek van internationale rechtshand­having. Super­visiemechanismen van alle van kracht zijnde verdragen worden onderling systematisch ver­geleken: case­studies betreffende chemische wapens, het algeheel kernstopverdrag en het safeguards regi­me van het Internationaal Atoom­agentschap.

Wapenbeheersingsverdragen tonen enerzijds een vergaand respect voor staatssoevereiniteit (ingegeven door overwegingen van nationale veiligheid), terwijl anderzijds de supervisiemechanismen tot de meest uitgebreide en indringenste ter wereld behoren. Ze omvatten inspecties ter plaatse met internationale or­ganisaties als toezichthouders, waarbij het opvallend is dat de rol van de internationale rechter minimaal is.

Mede door het ontbreken van een functionerend systeem van wereldwijde collectieve veiligheid, ook na het einde van de Koude Oorlog, blijft het wapen­beheer­singsrecht sterk gericht op het vervullen van een strategisch stabiliserende rol. Daarnaast richt het zich op het uitbannen van de meest inhumane wapens.

Henk Mulder,
Back to our Future;
Physical cons­traints on sustainable developments paths in an energy-based backcasting approach,
ISBN 90-367-0517-7

Synopsis: In het politieke debat behelst ‘duurzaam­heid’ iets als ‘het voorzien in de behoefte van de huidi­ge generatie zonder voor de toekomstige generaties de mogelijkheden in gevaar te brengen om ook in hun behoeften te voorzien”. Dit proefschrift gaat verder en stelt dat in een duurzame samenleving per hoofd van de bevolking een gelijk recht bestaat op het be­nut­ten van natuurlijke hulpbronnen, ongeacht plaats en tijd van leven. Energie vervult een directe sleutel­rol bij voedsel, verwarming, mobiliteit en indirect via het gebruik van materialen (metalen, plastics, …). Het huidige energie­gebruik voldoet niet aan de duurzaam­heid­criteria:

i) Er is geen ‘equity’ waar 18% van de wereldbevol­king (de Eerste Wereld) verantwoordelijk is voor 50% van het totale gebruik.

ii) Er is geen garantie dat komende generaties over voldoende energie en milieu­kwaliteit kunnen be­schikken.

Het proefschrift richt zich op de randvoorwaarden om in de 21e eeuw een duurzame samenleving te berei­ken en – terug redenerend met ‘backcasting’ – op de nu in ernst te nemen overgangsmaatregelen. Fotovolta­ïsche energie met waterstof als drager wordt gezien als de beste kandidaat. We zouden du-moment de eindige fossiele brandstoffen moeten gebruiken voor investe­ren (zoals in zonnecellen) en niet voor consu­me­ren. In een stabiele eindsituatie met bovenstaande duurzaam­heidscriteria zal het toegestane niveau voor energie-consumptie allereerst bepaald worden door de mate waarin we nu de fossiele gebruiken voor die investe­ring, en verder van de toelaatbare CO₂-limieten, van CO₂-retentie mogelijk­heden en van de grootte van de fossiele reserves. Computer modellen duiden op een dilemma tussen equity en handhaving van een kloof tussen arm en rijk. Als de Eerste-Wereld trends zich handhaven, leidt een ontwikkeling naar equity tot uitputting van de fossiele reserves met sterk toene­mende risico’s voor klimaat­verandering. Zonder een trendbreuk kan geen der alternatieven tegelijk duur­zaam, rechtvaardig en leefbaar worden genoemd.

Karl Grossman,
Weapons in Space,
Seven Stories Press, New York 2001.
ISBN 1-58322-044-5,
(met een videotape die tijdens of na de jaarvergadering getoond kan worden)

Commentaar: We hoopten dat de starwarsconcepties van de tachtiger jaren vanzelf zouden vervluchtigen als een snel uitgelezen science-fiction boek. Maar het is niet waar. Vlak voor onze ogen dreigt een visioen te verdampen: de reële hoop na het eind van de Koude Oor­log op een nabije toekomst zonder kernwapens en in elk geval op een toekomst waarin de ruimte rondom onze planeet vrij van massa-vernietigingswapens zou zijn en blijven.

“Weapons in Space” brengt naar voren hoe een mach­tige alliantie van militairen en industriële giganten in de USA gestaag bezig is met de militarisering van de ruimte; unilateraal, dwars ingaand tegen in het recente verleden zo moeizaam overeengekomen verdragen. Zonder veel democratische controle en publiek debat wordt gestreefd naar superhegonomie van een groot­macht die zijn hand volgens velen in binnen en buiten­land verre overspeelt qua energieconsumptie en milieu­belasting. Een macht die zijn wil niet alleen militair maar vooral ook economisch kan opleggen aan de rest van de wereld. De kloof tussen have’s en have-not’s wordt dieper en bestendiger. Boek en video kwamen net uit voor de dag van het ineenstorten van de Twin Towers, het drama dat volgens velen het technisch fiasco van ieder vorm van ruimteschild aantoont. Er is geen ruimteschild tegen terrorisme. Anderen verkondigden helaas reeds in de emoties van de eerste weken na 11 September dat de ruim­te­bewa­pe­ning moet doorgaan. Die bewapening vormt echter een wezenlijke bedreiging van de veiligheid op onze planeet, de start voor een nieuwe bewapenings­wedloop.