Boekbespreking
Jan Dachtenander
“Voorwaarden voor een gemeenschap der mensen”
Uitgangspunt voor bewustzijnsvorming is de waarneming, hetzij direct (zelf) of indirect (via media). Het waarnemingsvermogen is echter beperkt en dus ook het bewustzijn dat het waargenomene registreert in beelden of voorstellingen. De drijfveren van mensen zijn hun behoeften en daarmee verbonden angsten. Deze bepalen daardoor ook de gerichtheid van de waarneming. Zo wordt de gerichtheid een product van de behoeften; het is een beperkt weten dat sterk bepaald wordt door de behoeften-mix van een bepaald mens. Dit beperkte weten kan kort of langdurig zijn; het kan betrekking hebben op feiten, verbanden of betekenissen. Het brein zoekt verbanden tussen of betekenissen van de waargenomen feiten, mede door te vergelijken met vroeger gemaakte voorstellingen. Daardoor is er een neiging om waarnemingen niet dan wel verdraaid tot het bewustzijn toe te laten als zij niet kloppen met eerder gevormde voorstellingen. Met andere woorden: de in het bewustzijn aanwezige voorstellingen hebben de neiging om zich te handhaven. Ze zijn in te delen in drie categorieën: wereldbeeld, godsbeeld en ik-beeld.
Het wereldbeeld suggereert door de beperkingen in de waarneming dualiteit. Bovendien wordt het beeld voor de werkelijkheid gehouden. Beide verschijnselen hebben verstrekkende gevolgen voor de houding van mensen t.o.v. elkaar (dualisme, fanatisme). In hun nood hebben de mensen zich godsvoorstellingen gemaakt die de voorstellingswereld nog onbeweeglijker maken. Het ik-beeld vormt zich uit allerlei factoren en heeft, om zich te handhaven, erkenning nodig. Daardoor is het ik-beeld altijd kwetsbaar. Die kwetsbaarheid verdwijnt als het automatisch reageren vanuit het behoeften-bewustzijn verdwijnt en als daarmee b.v. ook het verlangen om betekenis te hebben verdwijnt. Zo’n verandering kan niet door inspanning tot stand komen, maar wel door inzicht.
De mensheid staat voor twee soorten problemen: technische en relationele. Oplossingen voor de eerste soort zijn er wel, maar zij worden geblokkeerd door de tweede. De bedoelde bewustzijnsverandering zou de relatieproblemen doen verdwijnen.
Enkele slotbeschouwingen over dualisme en macht ondersteunen de conclusie dat men zich bewust moet worden van de mogelijkheid van een wezenlijke bewustzijnsverandering.
(Samenvatting van een geschrift in eigen uitgave)