In International Affairs/Political (Review sept 2004) gaf Mark Kinver een bijzonder ondersteunende bespreking van de Pugwash uitgave-2003 met, verkort weergegeven, de volgende inhoud.
We zijn allen wel eens onderweg geweest naar familie, naar een bijeenkomst of naar een conferentie in vertrouwen dat we op de goede weg zaten, maar plotseling gewaar werden dat we een paar kilometer terug de verkeerde afslag genomen moeten hebben. Frustratie en opkomende paniek, maar er zat weinig anders op dan om te keren en te proberen om de consequenties van een te late aankomst te relativeren: het zou het einde van onze vertrouwde leefwereld nog niet inluiden.
Maar wat als we al dertig jaar geleden de verkeerde route namen en het nu pas tot ons doordringt dat we toen reeds een verkeerde afslag namen en dat de verkeerde route inderdaad naar het einde van onze vertrouwde leefwereld voert. Hoe dan met de consequenties om te gaan? Dat is de essentiële vraag die ons wordt voorgehouden in het boek “Sharing the Planet” van Pugwash Nederland in een kader van “het glas is al half leeg”.
Het is geen boek van verbitterde milieu activisten, maar het geeft een duidelijk beeld van de gedachten en conclusies van een 17-tal ruim-denkende filosofen, natuurwetenschappers en milieu-betrokkenen: wat gaat verkeerd en wat moet er gedaan worden om de wereld op het spoor van duurzaamheid te krijgen? Het onthutsende van dit boek is de helderheid van de naar voren gebrachte argumenten. Het zou gemakkelijk en veel comfortabeler zijn om het boek terzijde te leggen als de ideeën verward en tegenstrijdig waren. Die optie staat de lezer echter niet ter beschikking.
Het boek richt zich, zoals de titel (Sharing the Planet: population – consumption – species) al aangeeft, op de ongeremde explosie van consumptie waar temeer een steeds groter deel van de wereldbevolking de westerse levensstijl nastreeft. Het boek suggereert niet om alle internationale milieu overeenkomsten maar in de recyclingbak te deponeren, maar het komt met een gezonde dosis scepticisme: de Pugwash deelnemers roepen op tot een fundamentele bezinning over de vraag hoe het totale reilen en zeilen van de mensheid duurzaam – sustainable- kan worden. Wanneer meer en meer mensen streven naar meer consumptie met meer beslag op eindige reserves en met meer vervuiling, dan tast dat de planeet aan in haar biodiversiteit met een als maar toenemend verlies aan soortenrijkdom. Dit is geen goede zaak, noch voor de rijken, noch voor de armen, want de marges waarin ‘leven’ kan voortbestaan zijn fragiel. En toch plaats de niet-aflatende exploitatie van ‘life-supporting’ systemen een zware tol op mogelijkheden tot zelf-regeneratie van die essentiële systemen voordat ze ineenstorten.
Wat te doen? Pugwash Nederland komt niet lichtvaardig tot een oproep. Via ‘dematerialisatie’ en beheerste energieconsumptie tot wereldwijde toepassing van het voorzorgsprincipe (precautionary principle) zetten de twaalf hoofdstukken de problematiek uiteen en de consequenties die we allen zullen ervaren wanneer de dingen onveranderd doorgaan zoals ze gaan. Vandaar gaan de auteurs verder met lijnen te trekken naar wat zij noodzakelijk achten om de mensheid naar het voetspoor van wezenlijke duurzaamheid terug te voeren. Sommige naar voren gebrachte argumenten vormen een uitdaging voor waar velen aan denken bij discussies over duurzaamheid. Zo wordt in het hoofdstuk over energiebeperkingen gesteld dat het niet realistisch is om aan te nemen dat de zogenoemde duurzame energiebronnen kunnen voldoen aan alle toekomstige vraag naar commerciële energie.
Wanneer het boek thematisch de noodzakelijke veranderingen naar duurzaamheid aan de orde stelt, kan het voor sommigen een tikkeltje te links uitvallen. Maar het bijbehoren manifesto tot verandering is bevattelijk en raakt veel kwesties waaraan de hoofdrolspelers op het wereldtoneel maar het liefst voorbij gaan in de hoop dat die kwesties zich na verloop van tijd wel vanzelf oplossen. De slotzin van het vierde hoofdstuk luidt echter: Let us face it: our planet is in trouble, we have to change.