Op vrijdag 10 september heeft voormalig Pugwash Nederland voorzitter Bas de Gaay Fortman afscheid genomen van de Universiteit Utrecht, waar hij sinds 2002 de leerstoel “Politieke Economie van de Rechten van de Mens” bekleedde. Als afsluiting van de tweedaagse conferentie “Human Rights and Conflict” sprak hij In de domkerk zijn afscheidscollege uit, met als titel “Minderheidsrechten: Een majeure misvatting?”.
In zijn afscheidsrede vestigde prof. de Gaay Fortman de aandacht op de rechten van minderheden, de manier waarop deze worden geschonden en de obstakels die een effectieve handhaving van deze rechten in de weg staan. Zo blijken bijvoorbeeld vaak de goede intenties van de documenten en verdragen die in Genève en New York worden gesmeed niet bestand tegen de werkelijkheid van een conflictzone, waar de economie stil is gevallen en ieder spoor van behoorlijk bestuur ontbreekt.
Het beschermen van de rechten van minderheden is, opzienbarend genoeg, een taak voor de meerderheid. De geldende norm hiervoor is de “Responsibility to Protect”, de taak die een soevereine staat heeft om zijn bevolking te behoeden voor genocide, oorlogsmisdaden en andere gruweldaden. Diezelfde norm roept in uiterste gevallen de internationale gemeenschap op om in te grijpen en maakt de rechten van minderheden een zaak die ons allemaal aangaat. Daarom pleit prof. de Gaay Fortman in zijn rede om een speciale onderraad van de veiligheidsraad in het leven te roepen: de sub-council voor de Responsibility to Protect.
Bas de Gaay Fortman studeerde economie en rechten aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Hij promoveerde in 1966 op het proefschrift ‘Theory of Competition Policy. A confrontation of economic, political and legal principles’. Na docentschappen aan de Vrije Universiteit en de universiteit van Zambia in Lusaka was hij van 1972 tot aan zijn emeritaat in 2002 hoogleraar politieke economie aan het Haagse Institute of Social Studies. In 2000 werd hij in Utrecht benoemd tot onbezoldigd gewoon hoogleraar Politieke Economie en Mensenrechten.
Behalve als wetenschapper was De Gaay Fortman ook lang actief als politicus. In 1971 werd hij lid van de Tweede Kamer voor de in 1968 opgerichte Politieke Partij Radicalen (PPR), een van de voorlopers van GroenLinks. Bij de verkiezingen van 1972 zorgde hij als mediagenieke fractieleider voor een winst van liefst vijf zetels. In 1977 stapte hij over naar de Eerste Kamer, waarin hij tot 1991 zitting had.
-Redactie
Pugwash Nederland nieuwsbrief, november 2010