Voorwaarden voor een gemeenschap der mensen

Boekbespreking

Jan Dachtenander
“Voorwaarden voor een gemeenschap der mensen”

Uitgangspunt voor bewustzijnsvorming is de waarneming, hetzij direct (zelf) of indirect (via media). Het waarnemingsvermogen is echter beperkt en dus ook het bewustzijn dat het waar­genomene registreert in beelden of voorstellingen. De drijfveren van mensen zijn hun behoeften en daarmee verbonden angsten. Deze bepalen daar­door ook de gerichtheid van de waarneming. Zo wordt de gerichtheid een product van de behoeften; het is een beperkt weten dat sterk bepaald wordt door de behoeften-mix van een bepaald mens. Dit beperkte weten kan kort of langdurig zijn; het kan betrekking hebben op feiten, verbanden of beteke­nissen. Het brein zoekt verbanden tussen of beteke­nissen van de waargenomen feiten, mede door te vergelijken met vroeger gemaakte voor­stellingen. Daardoor is er een neiging om waar­nemingen niet dan wel verdraaid tot het bewustzijn toe te laten als zij niet kloppen met eerder gevormde voorstellin­gen. Met andere woorden: de in het bewustzijn aanwezige voorstellingen hebben de neiging om zich te handhaven. Ze zijn in te delen in drie categorieën: wereldbeeld, godsbeeld en ik-beeld.

Het wereldbeeld suggereert door de beperkingen in de waarneming dualiteit. Bovendien wordt het beeld voor de werkelijkheid gehouden. Beide verschijnselen hebben verstrekkende gevolgen voor de houding van mensen t.o.v. elkaar (dualisme, fanatisme). In hun nood hebben de mensen zich godsvoorstellingen gemaakt die de voorstellings­wereld nog onbeweeglijker maken. Het ik-beeld vormt zich uit allerlei factoren en heeft, om zich te handhaven, erkenning nodig. Daardoor is het ik-beeld altijd kwetsbaar. Die kwetsbaarheid verdwijnt als het automatisch reageren vanuit het behoeften-bewustzijn ver­dwijnt en als daarmee b.v. ook het verlangen om betekenis te hebben verdwijnt. Zo’n verandering kan niet door inspanning tot stand komen, maar wel door inzicht.

De mensheid staat voor twee soorten problemen: technische en relationele. Oplossingen voor de eerste soort zijn er wel, maar zij worden geblokkeerd door de tweede. De bedoelde bewust­zijnsverandering zou de relatieproblemen doen verdwijnen.

Enkele slotbeschouwingen over dualisme en macht ondersteunen de conclusie dat men zich bewust moet worden van de mogelijkheid van een wezenlijke bewustzijnsverandering.

(Samenvatting van een geschrift in eigen uitgave)